Hormoonbalans & plantaardige voeding

Je hoort het veel op social media: overgewicht of gezondheidsklachten zouden komen door een hormonale disbalans. Maar wat betekent het eigenlijk?

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappers die veel processen in het lichaam reguleren, van stofwisseling en energielevels tot stemming en vruchtbaarheid. Maar de term ‘hormoonbalans’ suggereert een soort stabiele, ideale staat, terwijl hormoonspiegels van nature schommelen afhankelijk van leeftijd, geslacht, leefstijl en gezondheidstoestand. De vraag is dus niet of hormonen ‘in balans’ zijn, maar of ze binnen een gezond bereik functioneren.

Heb je dierlijke producten nodig voor je hormonen?

Ook wordt wel eens beweerd dat dierlijke producten noodzakelijk zijn voor een gezonde hormoonhuishouding. Dit is echter niet het geval. Integendeel… Steeds meer onderzoek toont aan dat een overwegend plantaardig voedingspatroon juist gunstig is voor mensen die klachten hebben die samenhangen met hormonen.

Diabetes type 2

Diverse studies laten zien dat mensen die meer plantaardig en minder dierlijk eten, een betere insulinegevoeligheid hebben en ook een lager risico hebben op diabetes type 2 (Chen et al, 2018, Thompson et al, 2024). Dit voordeel gaat vooral op voor een voedingspatroon dat overwegend plantaardig, gezond en onbewerkt is. Een óngezond plantaardig voedingspatroon gaat namelijk gepaard met een juist hóger risico op diabetes type 2 (Thompson et al., 2024).

Ook mensen die al diabetes type 2 hebben blijken baat te hebben bij een gezond, plantaardig voedingspatroon. Onderzoek van de bekende, Amerikaanse arts Neal Barnard liet zien dat zowel een gezond, plantaardig voedingspatroon als de gangbare voedingsrichtlijnen voor mensen met diabetes leiden tot gewichtsverlies en een verbetering van cholesterolwaarden in het bloed. Hoewel er geen echt verschil was in de mate waarin de groepen gewicht verloren, bleek dat het plantaardige voedingspatroon – zeker wanneer rekening werd gehouden met medicatieveranderingen – een sterkere verbetering gaf in bloedsuikerwaarden (HbA1c) en cholesterol, met name LDL. De groep die plantaardig at had bovendien een grotere afname in buikomvang en een groter deel kon medicatie verlagen. Deze resultaten wijzen erop dat voeding zonder dierlijke producten mogelijk een krachtiger effect heeft op het reguleren van bloedsuiker en het verbeteren van de hartgezondheid bij diabetespatiënten (Barnard et al, 2009).

Overgangsklachten

Vrouwen die plantaardig eten blijken ook minder opvliegers en andere lichamelijke ongemakken te hebben rondom de overgang. Vooral het eten van meer groenten bleek sterk gerelateerd aan minder klachten tijdens de overgang. De klachten tijdens de overgang hangen grotendeels samen met een toename van oxidatieve stress en laaggradige ontstekingen, die juist aangepakt kunnen worden met een goede leefstijl en meer plantaardige voeding (Beezhold et al, 2016, Beezhold et al, 2018).

Uit een onderzoek onder vrouwen die na de overgang nog klachten hadden, bleek dat een plantaardig voedingspatroon, rijk aan sojaproducten effectief was als behandeling voor opvliegers. De deelnemers in de interventiegroep werden vergeleken met een controlegroep die het voedingspatroon niet wijzigde. In de interventiegroep nam het totaal aantal opvliegers af met 79% (controlegroep: 49%), terwijl het aantal gemiddelde tot ernstige opvliegers met 84% afnam (controlegroep: 42%). Maar liefst 59% van de interventiegroep gaf aan helemaal geen gemiddelde tot ernstige opvliegers meer te hebben (controlegroep: 0%). Ook andere symptomen verbeterden in de interventiegroep duidelijk meer dan in de controlegroep. Denk hierbij aan nachtzweten, psychosociale-, fysieke- en seksuele klachten (Barnard et al, 2021).

Een latere studie van dezelfde onderzoekers bij een grotere groep postmenopauzale vrouwen bevestigde deze resultaten en toonde aan dat plantaardige voeding rijk aan sojaproducten leidde tot een afname van 88% in matige tot ernstige opvliegers, waarbij de helft van de deelnemers tegen het einde van de studie geen opvliegers meer had (Barnard et al, 2022).

Borstkanker

Mensen die langdurig gezond en plantaardiger eten, blijken ook een lager risico te hebben op borstkanker, wat het belang onderstreept van de kwaliteit van plantaardige voeding bij preventie van hormoongerelateerde kanker. Ook hier bleek namelijk weer dat een plantaardig voedingspatroon met veel ongezonde producten (denk aan sterk bewerkte voeding, arm aan vezels, rijk aan verzadigd vet, zout en suiker) juist gerelateerd werd aan een hoger risico op borstkanker (Shah et al, 2023).

Prostaatkanker

Bij prostaatkanker – ook een hormoongevoelige vorm van kanker – weten we zelfs nog iets meer. Uit een grote studie onder ruim 47.000 mannen blijkt dat mannen die meer plantaardig eten – vooral gezond plantaardig, dus met veel groente, fruit, volle granen en peulvruchten – een rond de 20% lager risico hebben dan mannen die laag scoorden op plantaardige voeding (Loeb et al, 2022). Meer specifiek zien we dat een hoge (430 g/dag) versus lage (20 g/dag) zuivelinname geassocieerd wordt met een 25% verhoogd risico op prostaatkanker, en hoge inname versus helemaal geen zuivel zelfs een 60% hoger risico. Dit risico bleek vooral te zitten in melkgebruik (zowel vol als halfvol) en minder met kaas en yoghurt (Orlich et al, 2022). Ook zien we dat mannen die meer sojaproducten gebruiken een lager risico hebben op prostaatkanker (Applegate et al, 2018).

Een plantaardig voedingspatroon lijkt ook gunstig voor mannen die al prostaatkanker hebben. Uit een studie onder 93 mannen met een vroege, laaggradige variant van prostaatkanker, bleek dat de groep die een leefstijlprogramma volgde op basis van plantaardige voeding, na een jaar een 4% lagere PSA-waarde (een maat voor prostaatactiviteit) had, terwijl die bij de controlegroep met 6% steeg. Ook groeiden kankercellen in een petrischaaltje met bloed van de mannen die het leefstijlprogramma volgden, veel minder hard dan in het bloed van mannen uit de controlegroep. Ook hoefde niemand uit de leefstijl-groep alsnog een reguliere behandeling te ondergaan, terwijl dat bij 6 mannen uit de controlegroep wel nodig was vanwege ziekteprogressie (Ornish et al, 2005).

Conclusie

Of het nu over insuline, oestrogeen of testosteron gaat, (meer) plantaardige voeding lijkt gunstige effecten te hebben. Natuurlijk gaat het hier steeds om een volwaardig en gezond voedingspatroon.

Meer weten?

Wil je meer weten over hoe plantaardig eten je gezondheid kan ondersteunen? Bekijk dan ons Plants for Health boek en het DuurzaamVitaal leefstijlprogramma voor praktische tips en wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen.