Carnivoor dieet: wat zegt de wetenschap over veel vlees eten?

Sommige mensen voelen zich beter na een overstap naar het carnivoor dieet (alleen dierlijke producten zoals vlees, vis en eieren). Vaak komt dit doordat ze eerder veel bewerkt voedsel aten en nu meer onbewerkt. Ook mensen met darmklachten zoals het prikkelbare darm syndroom, de ziekte van Crohn of coeliakie ervaren soms verlichting bij een carnivoor dieet. Maar wat zegt de wetenschap over de gezondheidseffecten van een voedingspatroon dat uitsluitend uit dierlijke producten bestaat?

Waarom voelen sommige mensen zich beter bij een carnivoor dieet?

Op social media krijgen we soms heftige reacties van mensen die een carnivoor of grotendeels dierlijk voedingspatroon aanhangen. Men geeft aan dat klachten door dit voedingspatroon zijn afgenomen of dat zij verhalen kennen van mensen die opknapten na het overstappen van een (meer) plantaardig voedingspatroon naar een carnivoor of grotendeels dierlijk voedingspatroon. Het gaat hier vaak over het overstappen van een zeer ongezond voedingspatroon met veel bewerkte voeding, rijk aan suiker en zout, arm aan voedingsstoffen naar een onbewerkt voedingspatroon rijk aan vlees, vis en eieren. Door meer onbewerkt eten, zie je dan soms inderdaad verbetering van onder andere bloedsuiker en gewicht. Dit is een effect dat we vanuit de wetenschap goed kunnen verklaren en wat ook gezien wordt bij het Paleo dieet, waarbij sterk bewerkt voedsel en toegevoegde suikers vermeden worden (1-6).

Met name mensen met darmklachten, zoals prikkelbare darm syndroom, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of coeliakie, kunnen op de korte termijn verbetering van hun symptomen ervaren bij een dierlijk dieet. Zij geven ook weleens aan dat een (overwegend) plantaardig voedingspatroon juist gepaard gaat met een opgeblazen gevoel en meer darmklachten. Het is bekend dat een vezelarm voedingspatroon (meestal rijk aan dierlijke producten) op de korte termijn inderdaad verlichting kan bieden bij mensen met darmklachten. Dit komt onder andere doordat een carnivoor dieet weinig fermenteerbare koolhydraten (ook wel bekend als de zogenaamde FODMAPs) en vezels bevat, waardoor gasvorming en een opgeblazen gevoel afnemen (7).

Er is echter een keerzijde. Hoewel de vezelarme voeding op korte termijn verlichting kan geven, gaat het vaak samen met een verslechtering van het microbioom, de grote hoeveelheid bacteriën in onze darmen. De diversiteit van het microbioom neemt af en het aantal bacteriën die gunstige, ontstekingsverlagende stoffen produceren nemen af, terwijl ‘slechte’ bacteriën in aantal toenemen (8). Uiteindelijk kan dit op de de lange termijn juist negatieve gevolgen hebben voor de algemene gezondheid en de darmgezondheid. Onderzoek laat dan ook zien dat hoe meer plantaardig men eet, des te lager het risico op inflammatoire darmziekten (b.v. de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) is. En mensen die al een inflammatoire darmziekte hebben blijken een lager risico te hebben op een operatie gerelateerd aan die aandoening als zij meer plantaardig eten (9).

In dit artikel bespreken we de gezondheidsaspecten van een carnivoor of dierlijk voedingspatroon. De wetenschap is helder: een carnivoor dieet is niet gezond.

Bij Plants for Health doen we niet aan cherry-picking: het selectief uitlichten van alleen die studies die in je straatje passen. Wij gebruiken uitsluitend onderzoek van hoge kwaliteit, zoals grote overzichtsstudies en meta-analyses waarin meerdere trials samenkomen. Als artsen, diëtisten en gezondheidswetenschappers zijn we getraind om deze studies goed te beoordelen en in de juiste context te plaatsen. Dat is iets anders dan wat veel influencers doen: verwijzen naar een artikel op PubMed (de online database voor wetenschappelijke publicaties) zonder echt te begrijpen wat er in dat onderzoek staat.  

Hierna lichten we dit antwoord toe aan de hand van vier belangrijke gezondheidsuitkomsten: inflammatie, gewichtsverlies, hart- en vaatziekten en kanker.

1. Inflammatie

Veel chronische aandoeningen zoals darmklachten, reumatische aandoeningen, hart- en vaatziekten, neurologische aandoeningen, versnelde veroudering en ook kanker, hangen samen met inflammatie of ontsteking. Het verlagen van ontsteking is daarom een belangrijk doel van medische behandelingen en leefstijlinterventies.

Er is geen bewijs dat een carnivoor dieet ontstekingen verlaagt. Grote overzichtsstudies laten juist zien dat Mediterrane-, vegetarische- en plantaardige voedingspatronen het sterkst en meest consistent objectieve bloedwaarden voor ontstekingen verlagen (10-15). Voedingspatronen met veel rood- en bewerkt vlees zijn juist gerelateerd aan ongewijzigde of verhoogde inflammatie, zeker vergeleken met plantaardige patronen. Een belangrijke rol is weggelegd voor het microbioom en de doorlaatbaarheid van de darm.

Plantaardige voeding is rijk aan vezels en polyfenolen. Polyfenolen zijn stofjes in plantaardige voeding die producten geur, smaak en kleur geven. Deze vezels en polyfenolen stimuleren de groei van gunstige bacteriën die korte-keten vetzuren maken die ontstekingsremmend zijn. Deze korte-keten vetzuren voeden ook de darmwand en houden die wand gezond. Een gezonde darmwand laat alleen de juiste stoffen door vanuit de darm naar de bloedbaan en zorgt dat andere stoffen in de darm blijven. Omgekeerd kan een voedingspatroon, rijk aan verzadigd vet en suiker en arm aan vezels en polyfenolen, leiden tot een slechtere bacteriesamenstelling en een zogenaamde ‘lekkende darm’. Hierdoor kunnen schadelijke moleculen vanuit de darm in de bloedbaan komen. Naast de beperkte hoeveelheid ontstekingsremmende korte-keten vetzuren, triggert de lekkende darm een chronische, laaggradige ontsteking die betrokken is bij heel veel aandoeningen en versnelde veroudering (16).

In deze grafiek wordt het vetverlies getoond bij een dierlijk versus een plantaardig dieet.

De rode lijn laat zien dat het dierlijke voedingspatroon leidt tot minder vetverlies dan het plantaardige voedingspatroon (blauwe lijn).